Problematiek Oostvaardersplassen in Veluwse achtertuin

Boswachter staat met zijn rug tegen de muur

ERMELO - Het gaat slecht met de natuur. Bosbeheerder Henk Jan Zwart legt dit graag uit en hoopt op meer begrip. Wie hier meer over wil weten kan op 30 juni terecht op de informatie- en doemarkt tijdens de Dag van Woud&Hout. Het bos groeit vanzelf, maar daar zit een heel beheersplan achter. ,,Hoe dichter natuur en mens bij elkaar komen hoe meer je moet ingrijpen,” aldus Zwart.

Hoe ga je als gemiddelde Nederlander om met het bos en de heidevelden? ,,We beheren de gebieden voor mensen die er verpozen. Toch wil ik graag uitleggen hoe je dat intensieve gebruik combineert met de gestelde natuurdoelen,” aldus Zwart. Hij streeft er niet naar om meer terrein af te sluiten, maar wil wel meer bewustwording. ,,We mogen ons wel wat bescheidener opstellen. Wij zijn er te gast!” Volgens de bosbeheerder moeten mensen zich goed realiseren dat ze hun honden uitlaten in een natuurgebied. En dan ontstaat de vraag: moet je bijvoorbeeld de eikenprocessierups bestreden worden op de Groevenbeekse Heide? Of moeten hondeneigenaren de plek tijdelijk vermijden? ,,We moeten daar de bramen bestrijden voor de recreanten. Dat is voor mij al een grijs gebied, het is namelijk Natura 2000 en die doelen moeten we proberen te halen.” Op de Groevenbeekse Heide liggen heel veel fietspaden. ,,Het is gewoon een verkeersader, dat is zo gegroeid. Met als gevolg dat een bijzondere sprinkhaan er nu niet meer voorkomt.” Het belang van de recreant heeft hier dus voorrang. Zwart vraagt zich af of we dat dan accepteren of willen we kost wat het kost de hei hier overeind houden? ,,Daar sta ik echt met mijn rug tegen de muur.” Genoeg redenen om hier heel zorgvuldig mee om te gaan anders verdwijnt dit decor.

Noodklok

Maar volgens Zwart is er veel meer mis. Jonge vogels kwamen dit voorjaar uit het ei met gebroken pootjes. Oorzaak is de grote hoeveelheid stikstof waardoor vogels weinig kalk kunnen vinden. Dit gebrek aan kalk heeft ook invloed op roofvogels en insecten. ,,En minder insecten betekent minder vogels,” vertelt de bosbeheerder die hiervoor echt de noodklok wil luiden. ,,De vogeleitjes hebben een veel te dunne schaal waardoor ze indrogen of kapot gaan. Het is nu bijzonder als je een sperwer ziet.” Het is een complex verhaal, maar het komt er op neer dat door de uitstoot van o.a. stikstof en fosfaat door industrie, verkeer, vliegverkeer en landbouw de schrale Veluwse bodems verzuren. Bomen als eiken krijgen het mede daardoor moeilijk en sterven massaal af. ,,Kalk wordt in de natuur door verzuring schaarser, maar het is wel een belangrijke stof voor botgroei van jonge vogeltjes en (daarvóór al!) voor voldoende stevige eierschalen: die mogen niet te vroeg breken! Mezen hebben daar aantoonbaar last van en vogels die aan de top van de voedselketen staan, bijvoorbeeld de sperwer, hebben uiteindelijk de grootste problemen: in die soorten stapelen de problemen zich op.” Zwart noemt het de problematiek van de Oostvaardersplassen in je achtertuin. Hij neemt het overigens op voor de medewerkers van Staatsbosbeheer die nu in het beklaagdenbankje zitten vanwege het wildbeheer in de Oostvaardersplassen. Ook op de Veluwe worden dieren niet afgeschoten wanneer ze op de rand van de hongerdood staan. ,,We hadden heel veel uitgemergelde zwijntjes afgelopen winter en die hebben we ook niet bijgevoerd,” vertelt de bosbeheerder. Het wild heeft volgens hem ook een ruststand. Wanneer de dieren niet gestoord of bijgevoerd worden, daalt hun lichaamstemperatuur waardoor hun energiegebruik gehalveerd wordt, en ze dus met veel minder voedsel toekunnen. Zo ontstaat er ook geboorteregulatie. ,,Vaak redt het wild zich dan wel. En wie ben ik om te bepalen wat ideaal is voor bijvoorbeeld een ree?” Wanneer schade en overlast van wild toeneemt, wordt de wildpopulatie via afschot in aantal teruggebracht. ,,En daar hoor je verder niemand over.”

Arme bodem

Henk Jan Zwart vertelt gepassioneerd over zijn vak en maakt duidelijk welke problemen er in de natuur ontstaan. ,,Ik gun iedereen zijn vliegreis en de boeren moeten hun bedrijf runnen. Als we bramen op de hei moeten verwijderen met een bosmaaier gebruiken we zeer vervuilende benzine en als we alle eikenprocessierupsen vernietigen, hebben we niet de nachtvlinders die ook het voedsel zijn van de vleermuizen.” Hij komt op voor de bomen die het momenteel ook zwaar hebben. ,,Daar hebben veel mensen het niet over. Een dier is aaibaar en heeft een veel grotere gunfactor.” En hoe kijkt de boswachter naar de komst van de wolf in Ermelo? ,,Persoonlijk vind ik de wolf heel fascinerend. We hebben op de Veluwe een uniek aantal wilde dieren en dat is heel bijzonder. Ik vind het mooi dat we daar tussen mogen wonen, maar gepaste bescheidenheid is op zijn plaats! Als we dat niet doen, hebben we op de lange termijn misschien wel een dode Veluwe!” Om het nóg ingewikkelder te maken vult Zwart nog aan: ,,Door meer CO2 in de lucht in combinatie met veel stikstofdepositie groeien bomen beter - op het eerste gezicht.. Maar door die verzurende effecten en droogteperiodes gaat het dus toch de verkeerde kant op, zeker op relatief arme bodems als op grote delen van de Veluwe. Het is een toch wel wat vervelende boodschap, nu ik er over nadenk, maar als we landelijk en dus ook in Ermelo alle zeilen bijzetten, is het tij wellicht nog te keren. Rentmeesterschap is een ware kunst.”

Complex verhaal

Het is een complex verhaal in dit drukbevolkte land. Op zaterdag 30 juni is Henk Jan Zwart samen met een aantal andere partijen die zich bezig houden met de natuur, het bos en hout aanwezig bij de dag van Woud&Hout op het Molenaarsplein in Ermelo. Stichting Materra is vertegenwoordigd net als museum Het Pakhuis. Ook is woodcarver Henk Bralts van de partij. Voor de kinderen zijn er tal van activiteiten. Zo kan er een toren van bamboe gemaakt worden en mogen kinderen hun eigen wandelstok versieren. De Dag van Woud&Hout heeft als ondertitel, 'het bos voor mens en dier'. Er is op 30 juni een speciaal parcours voor honden en Zwart gaat graag in gesprek over de hondenuitlaatgebieden in Ermelo. ,,Ik hoop dat de dialoog leidt tot wederzijds begrip,” zegt Zwart. De informatiemarkt begint om 10.30 uur en duurt tot 16.00 uur.