NOS journalist presenteert nieuw boek

Pauline Broekema te gast bij Riemer&Walinga

ERMELO - Op dinsdag 4 december is van 15.00- 18.00 uur NOS journalist en schrijver Pauline Broekema te gast bij boekhandel Riemer en Walinga in Ermelo om haar nieuwe boek Het uiterste der zee te signeren en haar lezers te ontmoeten en met ze van gedachten te wisselen.

De titel van Het uiterste der zee ontleende Pauline Broekema aan een van de ‘stille’ helden uit deze familiegeschiedenis. De regel uit een psalm van David stond op de overlijdenskaart van de Friese onderwijzer die de jonge joodse moeder Mies Nieweg-Wolf het leven redde. Gescheiden van haar dochtertje Sara kwam ze in zijn gezin in onderduik de oorlog door.

Zee

Broekema: ,,Ik koos de titel ook omdat de zee op verschillende momenten in het boek een rol speelt. In 1954, bijvoorbeeld, is Mies in Scheveningen voor het laatst met haar dochter op vakantie. Ze zijn naar de film geweest en nemen afscheid van de zee." Ze schrijft: 'Het liefst was ze het strand opgelopen, had ze haar schoenen uitgetrokken en daar met haar voeten in het zoute water willen staan. Kijken hoe de vloed opkomt en de golven langzaam de zandkastelen van de kinderen doen verdwijnen. Maar het was haar te ver, dus gingen ze naast elkaar op een muurtje zitten op de boulevard, waar honden werden uitgelaten, een klein keffertje rende achter een bal aan. Het grijs van de avond hing over de zee.‘Kom,’ zei ze tegen Sara en legde een arm om haar schouders, ‘kom lieverd, het is tijd om te gaan.’ Ze wenste te zijn als de waterprinses uit de film en dan samen met haar dochter de zee bedwingen en de overkant bereiken, en alles wat ze vreesde achter zich te laten.

Familiegeschiedenis

Het uiterste der zee vertelt het verhaal van twee grote joodse families, uit de textiel en de veehandel. Vier jaar werkte Pauline aan het boek waarvoor ze veel onderzoek deed. De basis vormden de herinneringen, documenten en foto’s die Sara Kirby-Nieweg (1941) verzamelde. ‘Sara wilde haar kinderen niet belasten met haar verleden en gunde ze een gelukkige jeugd. Maar toen de kinderen eenmaal het huis uit waren is ze op zoek gegaan naar haar familiegeschiedenis. Ze behoort met haar moeder tot de weinige overlevenden. Haar vader Meijer Nieweg werd in juli 1942 weggevoerd. Ze heeft hem nooit meegemaakt. Ze bezit slechts één foto van hen samen.’

Bootticket

Het boek bestrijkt een halve eeuw ‘Ik beschrijf de wereld waarin de families in Noord-Nederland leefden. Het vakmanschap, het boerenleven, het veranderende landschap, de armoede in het veen, de komst van het rijwiel en de fietslessen die men nam in een rijschool. In haar beschrijving van de jaren dertig is de opkomst van het nazisme voelbaar. Er zijn familieleden die overwegen te vluchten. Meijer Nieweg heeft het bootticket voor Engeland al op zak maar blijft toch. Hij wil zijn ouders niet alleen achterlaten. Een ander gezin wijkt vlak voor de inval uit naar Amerika. De oudste zoon keert in 1945 terug, als soldaat van de Prinses Irene Brigade en maakt de bevrijding van Nederland mee. Van de legerleiding krijgt hij daarna toestemming een moeilijke opdracht te vervullen. Voor zijn ouders in New York gaat hij het land door om uit te vinden wie er van de familie nog leven. Zo hoort hij van de buren van zijn hoogbejaarde grootvader dat die met stoel en al uit huis is gehaald en weggevoerd. De oude man is op 88-jarige leeftijd in Auschwitz vermoord.

Drancy

Pauline Broekema: ‘Het was vaak een zwaar boek om te schrijven. Zo stelde ik me voor hoe het voor Mies moet zijn geweest om haar kind af te staan en daarna de onderduik door te komen. De kleine Sara zat om veiligheidsredenen elders ondergedoken. Ook het lot van drie andere jonge leden van de familie greep me aan. Ik heb zelf kinderen in die leeftijd. Ze vluchtten in 1942 vanuit Groningen naar Parijs, maar zijn gepakt en via het beruchte doorgangskamp Drancy naar Auschwitz gevoerd. Ze zaten in een wagon met slechts twee andere volwassenen en verder alleen kinderen. Ik heb van die kinderen de namen achterhaald en beschrijf enkelen aan de hand van foto’s die ik vond. Dat kwam hard aan.’

Oogarts

De mannen en vrouwen, die ze ‘stille’ helden noemt, waren bij het schrijven een bron van inspiratie. ‘Ze geven hoop. Ze laten zien dat er dus mensen zijn op wie je in de meest barre omstandigheden kunt rekenen. Ze lieten zich niet voorstaan op hun daden. Zoals de Groningse oogarts die Mies en Sara verborg in zijn ziekenhuis voordat er een definitieve plek voor moeder en kind was gevonden. Of Betty die de textielondernemer David Leefsma bij haar thuis liet onderduiken. Dat was een plek waar niet snel gezocht zou worden naar een joodse onderduiker. Betty was namelijk de tante van Henk Feldmeijer, de grondlegger van de Nederlandse SS. Zij en haar vader hadden ieder contact met hem verbroken. Of de onderduikmoeder van Sara. Ook zo’n heldin. Ze beschouwde het meisje als haar eigen dochter. Maar na de bevrijding heeft ze bewust afstand genomen door Mies bij zich laten logeren zodat moeder en kind langzaam weer een band konden opbouwen.‘

Sara

Het boek wordt lovend ontvangen. ,,Er zijn mensen die schrijven dat ze met zichzelf afspraken lang over het boek te doen maar het niet konden wegleggen en in één ruk uitlazen,"aldus Broekema. Ook Sara Kirby-Nieweg (77), die in Cambridge woont, is heel ingenomen met het boek.,,‘Dat doet me zo goed. Ik heb me immers min of meer haar moeder toegeëigend. Ben in de huid van Mies gekropen en heb haar een gezicht gegeven. Sara is me dankbaar voor de manier waarop ik dat heb gedaan. En dat is misschien wel het grootste compliment dat ik voor dit boek kon krijgen." www.paulinebroekema.nl