Anton Daniëls geeft Joodse families een gezicht

75 jaar bevrijding, verhalen die verteld moeten worden

ERMELO/ REGIO - Maandag is het 75 jaar geleden dat het vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd. Jaarlijks wordt op deze dag de moord op 6 miljoen Joden internationaal herdacht. Onder hen de twee kinderen Eva en Bram Beem waarover momenteel een tentoonstelling te zien is in Museum Het Pakhuis in Ermelo.

Maandag is ook de première van de film over Harderwijkse Joodse families. Anton Daniëls geeft met deze documentaire het verhaal van de families in Harderwijk voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog een gezicht. Daniëls is ook degene die aan de basis stond van de tentoonstelling Verborgen Brieven in Het Pakhuis. Tijd om eens kennis te maken met de man die vooral anderen een gezicht geeft.

Beem

Oorspronkelijk komt Anton Daniëls uit Amsterdam. Hij doet al dertig jaar onderzoek naar zijn eigen Joodse familie, maar ook naar de Joodse geschiedenis in Harderwijk waar hij sinds sinds 1979 woont. Met regelmaat dook hij de archieven in en wist al snel wat er met de mensen gebeurd was, maar de vraag rees ‘Wie waren het nou?’. Zijn zoektocht resulteerde in een keur aan mooie en bijzondere verhalen over de vroegere Joodse Harderwijkers en hun betrokkenheid bij het culturele en sportieve leven in die tijd. Eén van de families was Beem. Hij sprak met heel veel mensen en leerde zo het verhaal kennen.

Toeval bestaat niet

Daniëls kan er uren over vertellen. ,,Er is in Harderwijk een jongen, Nathan Dillen, hij maakt Klesmer muziek om wat extra geld te verdienen. Hij speelde op een zaterdag in Deventer en werd aangesproken door een voorbijganger. Na een korte kennismaking schreef de man zijn naam en telefoonnummer op het bladmuziek. Het was Bram de Bruin. Toeval bestaat niet want ’s zondags zit ik een artikel over te schrijven over dezelfde persoon; de dan 11-jarige Bram de Bruin die tijdens de Tweede Wereldoorlog naar het Joods Lyceum ging waar Hartog Beem rector was. Nog niet wetende wat Nathan mij dinsdag pas zou vertellen.” Bram de Bruin is uiteindelijk naar Harderwijk gekomen en hij heeft Anton Daniëls heel veel informatie gegeven. ,,Toen Eva en Bram naar het Joodse schooltje moesten, bracht Bram de Bruin ze iedere dag aan het handje naar school.” De ouders van de kinderen waren namelijk extra bezorgd. Hun eerste zoon Salomon overleed op vijfjarige leeftijd in 1931 bij een auto-ongeluk vlakbij het ouderlijk huis.

Speurtocht

Het verhaal over het gezin van Retje en Hartog Beem maakte diepe indruk op Anton Daniëls. Tijdens zijn speurtocht kwam hij in contact met diverse mensen die hem veel over het leven van Hartog (1892-1987) en Retje (1896-1976) konden vertellen. Ze verhaalden over de loopbaan van Hartog als leraar en rector, de onderduikperiode in Friesland en het natuurlijk over verlies van hun drie kinderen, Salo, Eva en Bram. Daniëls bewondert Beem om zijn veerkracht en de inzet voor het vroegere Joodse leven in de mediene (Jiddisj voor provincie). Maar ook zijn niet aflatende ijver voor het herstel van het West-Jiddisj maakte indruk. Over beide onderwerpen schreef Hartog boeken die tot op de dag van vandaag worden geraadpleegd. ,,Wat zegt Beem hierover, is een gevleugelde uitspraak,” stelt Daniëls.

Lezing

Het zijn drukke weken voor de Harderwijker met Joodse roots. Naast de documentaire die maandagavond in premiére gaat in de Catharinakapel, Klooster 1 in Harderwijk, houdt Anton Daniëls op dinsdag 11 februari een lezing in Museum Het Pakhuis in Ermelo. Tijdens die avond zal hij met behulp van veel fotomateriaal een beeld proberen te schetsen van het leven van Retje en Hartog Beem en de kinderen. Museum Het Pakhuis, Molenaarsplein 24 Ermelo. Inloop vanaf 19:30 uur, start 20:00 uur. Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.